Abay, ilk realist Kazak şairidir. Modern şiirin kurucusu olarak kabul edilir. Yaşadığı devirde çevresindeki edebiyatçılara tesir etmiş ve kendisinden sonra milliyetçi genç şairlerin yetişmesine vesile olmuştur. Özellikle edebiyatı halkı eğitmek için bir vasıta olarak kullanmış, insan ve tabiat sevgisini, bilimi, ilerlemeyi ve medeniyeti öven Kazak Türklerinin gelenek ve adetlerini konu edinen şiirleri ile onların bozkır hayatından yerleşik hayata geçişte köprü vazifesi görmüştür.58 Kazak edebiyatının önde gelen temsilcisi olan Abay, büyük şairliği yanında, Kazakistan’ın toplum ve edebiyat yapısı hakkında bilimsel araştırmalar yapan önemli bir araştırmacıdır. Adalet ve insanlık, sanat ve bilim için mücadele etmiş, kadının toplum içindeki yeri ve özgürlüğü, şiir ve bütün sanat ürünlerinin değeri üzerinde önemle durmuştur. Abay eserlerinde, çağdaş düşünceyi yorumlama ve dile getirme gücünü göstermiştir. Onun, eski ile yeniyi şiirinde birleştirme ve bunu Kazak geleneksel hayat tarzının kendisine özgü unsurlarıyla süsleme başarısı, Abay’ı milli olmaktan öte, evrensele de taşımıştır. Onu değerli kılan özelliklerin başında, Kazak halkına yol göstericiliği gelir. O, halkı çalışmaya, aydınları araştırma yapmaya, insanlık ideallerini gerçekleştirmeye ve bu yolda emek sarf etmeye çağırır.59 Abay, yazılarını halkını tanımaya ve tanıtmaya adadı, halkın kusurlarını göstererek, bu kusurlarından arınmaya çağırdı. Halkını, memleketini ve tabiatını tasvir etti, yaşadığı dönemdeki halkın durumuna üzüldü ve bunun acısını adeta kendisi yaşadı. Halkı gelecek için hazırlanmaya, eğitime, bilime davet etti. Kazak gençlerini ve genel olarak Kazakları yurdunu sevmeye, milletini tanımaya ve milletine hizmet etmeye çağırdı.60
Abay, Kazak halkını sadece sevmekle kalmadı, aynı zamanda halkının toplumsal ilerleyişini daha ileriye götürmede, fikir ve düşünce dünyasını geliştirmede milli düşünce ve sezgisini yüceltmede, milli kültürünü, özellikle de milli edebiyatını geliştirmede çok büyük emek sarf etmiş bir mücadele adamıdır.61
Abay’ın eserleri sadece Kazak edebiyatının değil, Kazak kültürünün, ruhaniyatının ve en önemlisi Kazak dilinin temel taşlarından biri sayılır. Bu yüzden Kazaklar Abay’ı “büyük şahsiyet, velûd şair ve Kazakça’nın ustası” olarak bilirler. Abay’ın Kazak yazılı edebiyatı ve dilinin gelişmesinde rolü büyüktür.62
XIX. yüzyılda ilk örnekleri ortaya çıkmaya başlayan Kazak yazılı edebiyatında Abay Kunanbay, modern Kazak edebiyatının en önemli temsilcilerindendir. Hem edebiyat hem sosyal hayatla ilgili yenilikçi düşünceleriyle kendinden sonraki Kazak aydınlarının örnek aldığı bir kişi olmuştur. Üslûp ve konu bakımından pek çok yenilik getiren Abay’ın eserleri Kazak edebiyatının klasikleri arasına girmiştir. Sovyetler Birliği devrinde birçok yazar ve şairin eserleri yasaklandığı halde Abay bu yasaklamanın dışında tutulmuş, bu sayede Kazak edebiyatında önemli bir yere sahip olmuş ve hakkında en çok araştırma yapılan edebiyatçılar arasına girmiştir.63 Abay, altmış yıllık ömrü boyunca yazmış olduğu eserleriyle sadece Kazak halkı için değil, bütün insanlık için sönmez bir ışık bıraktı. Abaysız Kazak edebiyatı düşünmek mümkün değildir. Çünkü Abay, Kazak edebiyatının gelişmesine olağanüstü hizmetleri olmuş, çok değerli bir ozandır. Gelecek nesillerin de yüreğinde sonsuza kadar yaşayacaktır.64
Abay’ın doğumunun 150’nci yılı dolayısıyla UNESCO tarafından bütün dünyada 1995 yılı Abay Yılı olarak ilan edilmiştir. Böylece Abay, sadece Kazak halkına değil tüm dünyaya mal olmuş bir kişidir. 2015 yılı Abay’ın doğumunun 170’inci yılıdır. Bu vesileyle Abay’ın doğum yılı Kazakistan’da geniş çaplı kültürel ve sosyal faaliyetlerle kutlanmaktadır.
DİPNOTLAR:
58 Aşa, E.; “Abay Yılı ve Almatı’da Dikkat Çekici Bir Konferans”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, TDK Yayınları, Ankara, Güz-1997, S: 4, s. 227. 59 Çınar, A., A.; “Büyük Kazka Şairi Abay Kunanbay (1845-1904)”, Tür Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, TDK Yayınları, Ankara, Bahar-1997, S: 3, s. 119.
60 Kıdırali, D.; Türkistan’daki Yenileşme Döneminin Öncüsü: Abay, Kardeş Kalemler, Yıl: 7, S.83, Kasım 2013, s. 81
61 Uygur, C. V.; Kazakların Büyük Dahisi Abay, PAÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, S. 2, Isparta 1997, s. 1.
62 İbragim, D.; “Kazak Şairi Abay Kunanbayoğlu’nun Eserlerinde Kara Kelimesinin Kullanımına Dair”, Problemı İzuçeniya i Prepodavaniya Tyurskoy Filologii; Preemctvennost Pokoleniy,Sbornik Materiyalov Mejdunarodnoy Nauçno-Praktiçeskoy Konferentsii, Posvyaşennoy 80-letiyu Akademika M.Z. Zakieva i 10-letiyu kafedrı Tatarskoy Filologii Rossiya, Respublika Başkortostan, G. Sterlitamak, 18-20 sentyabrya 2008 goda, s. 352.
63 Kalkan, İ.; Abay Kunanbay, İslam Ansiklopedisi, TDV Yayınları, İstanbul 2002, C. 26, s. 374.
64 Kunanbay, A.; Şiirler, Çev. Zafer Kibar, SFN Grafik, Tasarım, Baskı, Ankara 2014, s. 13.
Kaynak:
0 yorum:
Yorum Gönder